EUSKAL MITOLOGIA

Munduko edozein bazterretan sinesmen desberdinak eta pertsonaia mitikoak aurkituko ditugu. Gaurkoan, euskal mitologian oinarrituko gara. Mitologia euskara eta literaturan lantzen den edukia da, izan ere, honen inguruan jakitea garrantzi handikoa da, izan ere, gure herrialdeko festak, sinismenak eta bestelakoak, honetan oinarritzen dira. 

Mitologia Kristautasunaren aurretik Euskal Herrian zeuden sinesmenen, pertsonaia mitikoen eta elezaharren multzoak dira.

Gainera, mitologia gizakiak zituen galdera askoren, bizitzak sortzen zizkien egoera askoren eta bere inguruko fenomeno naturalen azalpena ematen diena da. Nolabait esatearren, Euskal Herrian aintzinako erlijioa izan zen mitologia.

Honako hauek dira euskal mitologiaren zenbait pertsonaia:

Mari Domingi eta Olentzero

Mari Domingi, artzaina da eta lurra lantzea da bere lana.  Eguzkiaren ibilbidea oso ondo ezagutzen du eta ilargiaren fase desberdinak, baita landare desberdinen erabilera osasungarria ere. Bestalde, Olentzero lanbidez ikazkina da eta horregatik darama aurpegia ikatzez zikindua. Olentzero artzaina da zenbait tokitan, nekazaria beste batzuen ustetan.

Mari Domingi eta Olentzero elkarrekin bizi dira. Berain txabolak bata bestetik oso hurbil daude eta horregatik hain lagunak dira. Gainera, haien artean laguntzen dira, bakoitzak dakiena eta daukana elkar trukatzen du bestearekin. Orain dela asko, neguan ikatza banatzen zuten etxez etxe neguak dakarren hotzaz babesteko asmoz. Gaur egun, ordea, Euskal Herriko etxeetan opariak banatzen dituzte. Banatzen dituzten jolas asko haien etxeetan egindakoak dira, oso trebeak dira egurra lantzen  

Olentzero eta Mari Domingiren kondaira, klasean ikusteko oso aproposa: https://www.youtube.com/watch?v=n6-SIVLADWo

Tartalo

Tartalok begi bakarra dauka kopetan kokatua.  Indar handiko erraldoia da haitzuloetan bizi zena. Haitzulo horretan bere artaldeak ditu, gauak haiekin igarotzeko. Gainera, aukera duen bakoitzean jendea jateko joera dauka.

Tartaloren kondaira, klasean landu daitekeena: https://www.youtube.com/watch?v=j-THGomlBgY

Sorginak

Sorginak jendea sendatzeko basa belarrak eta fruituak biltzearen arduradunak ziren. Sorginek ostiral gauetan bilerak egiten zituzten, Akelarre izenaz ezagutuak.

Euskal Herrian XV. eta XVII. mendeen artean epaiketa ugari egin ziren haien aurka.  Liskar horietan herri sineskeriak, erlijioa, auzokoen arteko liskarrak eta politika izaten ziren oinarri. Gainera,  Inkisizioaren garaian emakume asko hil ziren Euskal Herrian, sorginak izatearen salaketapean.

Sorginen gauak horrelakoak ziren, umeekin ikusteko aproposa: https://www.youtube.com/watch?v=laSqSbFT4-c 

Basajaun

Basoko gizona da, pisu handikoa eta handia. Alabako eta Bizkaiko mendietan bizi da baita Iratin (Navarran) ere. Gizonaren antza du, gorputza ilez estalia eta ile luze-luzea dauka. Bere oinetako bat txahal baten apatxaren antza dauka.

Basajaun ez da pertsonaia oldakorra, baizik eta artaldeen zaintzailea. Artaldeek basajaunen presentzia adierazten dute,  zintzarriak astinduz. Gainera,  Basajaunek ekaitza edota otsoak hurbiltzen direnean, artzainak ohartarazteko oihuak eta txistuak egiten ditu mendian.

Basajaunen kondaira: https://www.youtube.com/watch?v=n6K7gq4DzC8

Gainera, umeen irudimena lantzeko eta gaiaren iguruan motibazioa handitzeko, baita idazmena lantzeko ere, haurrei esango diegu historio bat asmatzeko, non aldez aurretik landutako pertsonaia guztiak agertu beharko diren eta behin pentsatuta idatziz entregatu beharko dute.